Kinderen en jongeren die opgroeien met bijvoorbeeld een zieke ouder of een broer of zus met een beperking, noemen we jonge mantelzorgers. De zorgsituatie kan van invloed zijn op de ontwikkeling van het kind en leiden tot overbelasting en psychische problemen.

Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren tot 25 jaar die opgroeien met zorg. Bijvoorbeeld een broer op zus zijn met een chronische ziekte of beperking, een vader of moeder met een psychische ziekte of ernstige verslaving, of een opa of oma die intensieve zorg nodig heeft en in de directe omgeving van het gezin woont. Het herkennen van jonge mantelzorgers kan overbelasting, voortijdig schoolverlaten en (psychische) problemen op latere leeftijd voorkomen.

Vroeg volwassen
Jonge mantelzorgers zijn vaak vroeg volwassen. Ze voelen zich op jonge leeftijd verantwoordelijk voor huishoudelijke taken, het zorgen voor broertjes of zusjes of de gezondheid van hun ouder. Ook kinderen die zelf geen zorgtaken hebben, passen zich constant aan en houden rekening met hun zieke familielid. Zij ervaren een hoge drempel om met hun eigen zorgen en problemen bij hun ouders aan te kloppen. Is één van de ouders langdurig ziek, dan kan er rolverwisseling optreden: de ouder wordt afhankelijk van het kind en het kind neemt gaandeweg de rol van de ouder over. Soms zijn de gevolgen voor de jonge mantelzorger heel direct; denk aan de oudste dochter kan niet gaan studeren omdat zij het gezin draaiende moet houden. Met name jongeren tussen 13 en 17 jaar vormen een risicogroep. Zij zijn gevoelig zijn voor wat anderen van hen vinden en ontlenen hun eigenwaarde en zelfbeeld aan het zorgen. Dat kunnen zij in latere relaties meenemen.

Ondersteuning van jonge mantelzorgers
Elk stadsdeel heeft een welzijnsorganisatie/jongerenwerk aan wie jonge mantelzorgers vragen kunt stellen. Een overzicht van de organisatie(s) per stadsdeel vind je op de webpagina van de gemeente. In de praktijk zoeken jonge mantelzorgers niet snel hulp. Professionals in jeugd- en jongerenwerk, ouder- en kindteams (OKT’s), onderwijs en zorg hebben een belangrijke rol in het herkennen, erkennen en ondersteunen van jonge mantelzorgers.

Wat kunt u als professional doen?
Heb je in jouw werk te maken met kinderen en jongeren die opgroeien met een familielid met een chronische ziekte, beperking of verslaving? Ga dan met de jongere in gesprek. Vraag hoe het met de jongere zelf gaat en erken zijn/haar situatie. Blijf in gesprek en geef positieve aandacht. En stimuleer om de dagelijkse routine zoveel mogelijk door te laten gaan. Ook kun je met de jongere in kaart brengen wat energie geeft en energie kost. Of maak een gezinsanalyse, zodat je zicht krijgt op welke ondersteuning er nodig is. Hoe je dit kunt doen, lees je op de pagina Tips voor de ondersteuning van jonge mantelzorgers.

Ondersteuningsaanbod voor specifieke groepen jonge mantelzorgers
Jonge mantelzorgers van 10 tot 25 jaar kunnen bij Markant het ‘En nu jij!’ -programma volgen. Ook de online cursus ‘Grip op je dip’  kan geschikt zijn voor jonge mantelzorgers; deze is bedoeld voor jongeren van 16 tot 25 jaar die al een tijdje niet lekker in hun vel zitten of misschien net iets te veel hebben meegemaakt.

Daarnaast bieden verschillende organisaties cursussen en groepen aan. Zo geven Prezens en Arkin zogenoemde KOPP- en KVO-cursussen voor kinderen en jongeren die opgroeien met een familielid met psychische problemen of verslavingsproblemen. Hun aanbod voor kinderen en jongeren is te vinden op de website Jeugdpreventie Amsterdam. Jongeren met een verslaafde ouder kunnen voor informatie, advies en chatten ook terecht op de website Kopstoring.

MEE Amstel en Zaan organiseert Brussengroepen, bedoeld voor kinderen en jongeren die een broer(tje) of zus(je) hebben met psychische problemen of een lichamelijke of verstandelijke beperking.

Soms heeft de situatie zoveel impact op de jonge mantelzorger dat psychische ondersteuning, individueel of systeemgericht, nodig is. De huisarts of schoolarts kan zo nodig hiernaar doorverwijzen.

Vraag je je af wat in een specifieke casus passende ondersteuning zou zijn?
Bel onze helpdesk op T (020) 886 88 00 voor informatie, advies of om een casus te bespreken. We denken graag met je mee.

Trainingen voor professionals
Het Expertisecentrum organiseert trainingen over jonge mantelzorgers, voor beroepskrachten in zorg, welzijn en onderwijs. Voor deze training zijn werkkaarten en een handboek ontwikkeld die beroepskrachten een overzicht geven van problematiek en risicofactoren, en inzicht geven in wat de hulpverlener kan doen.

Week van de Jonge mantelzorger
Elk jaar wordt in Amsterdam de Week van Jonge Mantelzorger georganiseerd. Op verschillende plekken in de stad wordt aandacht gevraagd voor jonge mantelzorgers.

Markant op school
Markant vraagt op scholen in Amsterdam aandacht voor jongeren die opgroeien in een zorgsituatie. We organiseren op school activiteiten en dragen kennis over op het team. Samen werken we aan betere herkenning, erkenning en ondersteuning van jonge mantelzorgers. Lees meer over Markant op school.

Tips
– Vraag je in elke zorgsituatie af of er kinderen betrokken zijn.
– Vraag hoe het met de jonge mantelzorger zelf gaat.
– Blijf in gesprek en geef positieve aandacht.
– Stimuleer om de dagelijkse routine zoveel mogelijk door te laten gaan.
– Vraag de Signaleringskaart Jonge Mantelzorgers op bij Markant.
– Heeft u vragen over jonge mantelzorgers? Of wil je een casus bespreken? Bel dan de helpdesk: 020 886 88 00. We denken graag met je mee.

Om te gebruiken
Tips voor de ondersteuning van jonge mantelzorgers
Saczo (screeningsinstrument voor adolescenten met een chronisch zieke ouder)

Meer lezen
Werkkaarten training jonge mantelzorgers (2016)
Onderzoek Jonge Mantelzorgers Amsterdam The Elephant in the Room, Markant (2015)

Bel 020 886 88 00 of mail info@markant.org