Willeke is vrijwilliger bij Markant en heeft als kleuterjuf veel ervaring in het speciaal onderwijs. Zij ondersteunt de moeder van Luuk, een 5-jarig jongetje met ADHD en een hechtingsstoornis.  Het lukte Willeke een band op te bouwen met Luuk. Hij komt nu wekelijks bij haar thuis spelen. Willeke vertelt hoe zij dit heeft aangepakt en geeft tips.

“Sinds februari van dit jaar ben ik actief als vrijwilliger bij Markant. Vanwege mijn langdurige ervaring met kleuters die speciale aandacht nodig hebben, werd ik voorgesteld aan Luuk. Een lief kereltje van (toen) 5 jaar, dat in zijn korte leventje al heel wat voor zijn kiezen heeft gehad. Onder andere vanwege een hechtingsstoornis en ADHD wordt hij op meerdere terreinen door professionals begeleid. Eén middag in de week speel ik met hem, om zijn moeder te ontlasten.  Al direct bij onze kennismaking liet Luuk zien dat hij graag zijn beste beentje voor zet, maar dat niet steeds kan volhouden. Zijn gedrag is vaak onvoorspelbaar. Geregeld wil hij grenzen aftasten en er éven overheen gaan. Werkelijkheid en wenselijkheid lopen nog door elkaar.

Wanneer hij iets vertelt, bijvoorbeeld: “Nee, dat heb ik ècht niet gedaan!”, kan het zijn dat hij het wèl heeft gedaan maar zó graag zou willen dat het niet zo was, dat hij daar zelf in gelooft. Een rustige, neutrale houding, consequent zijn en voorspelbaarheid kunnen positief bijdragen aan het opbouwen van vertrouwen en veiligheid. Luuk wilde aanvankelijk alleen maar met mij op zijn kamertje spelen.  Door gebeurtenissen in het verleden wilde hij nergens anders spelen zonder zijn moeder en/of zijn zusje. In de loop der tijd is er voldoende vertrouwen in onze relatie gekomen zodat zijn moeder hem voortaan bij mij thuis brengt en later weer ophaalt. We spelen nu 1x per week zo’n  2 ½ à 3 uur samen waarin al mijn aandacht voor Luuk is.

Voorspelbaar is goed

Ook bij mij thuis is het voorspelbare karakter binnen ons samenzijn een belangrijk punt. Luuk heeft in het begin  eens tegen zijn moeder gezegd dat ik een echte juf ben; dat het soms wel lijkt of hij op school is! Dat is begrijpelijk: ik bèn ook een echte juf en weet uit ervaring dat het zoveel veiligheid biedt wanneer er duidelijke regels zijn die ook gehandhaafd worden. Zo heb ik Luuk, nog vóór hij de eerste keer de steile trap in mijn huis op liep, verteld wat hier in huis de regels zijn (zoals de leuning vasthouden). Wanneer we nu naar boven gaan vraag ik soms: “Zal ik de regels nog even vertellen of heb jij ze onthouden?” Trots vertelt hij dan wat de regels zijn en laat zien dat hij ze kan toepassen. Bewust zeg ik niet: “Ik wil dat je de leuning vasthoudt”, daarmee zou ik een persoonlijke strijd aan gaan. Nu is er een neutrale regel die voor iedereen geldt. Op deze manier creëer ik voor Luuk letterlijk en figuurlijk een veilige situatie waarin hij trots kan functioneren.

Samen opruimen

We spelen met verschillende materialen. Luuk wilde aanvankelijk alleen fantasiespel spelen met daarin veel geweld. Nu kan hij ook genieten van samen spelen met zand of klei, tekenen en schilderen, leesspelletjes, of bouwen met LEGO volgens voorbeeldkaarten. Soms maken we een korte wandeling. Steeds weer vertel ik éérst de regels, of ik vraag aan hem wat hij denkt dat de regels zullen zijn. Wanneer hij met opzet iets stuk heeft gemaakt, met zand heeft gegooid, of iets dergelijks, kan hij uitdagend en weigerachtig gedrag laten zien. Hij wil dan bijvoorbeeld het zand niet opruimen of niet met me praten. Deze situatie probeer ik zo snel mogelijk om te buigen door letterlijk en figuurlijk beweging in de situatie te brengen.  Even weg uit de situatie door bijvoorbeeld samen stoffer en blik of het plakband te gaan halen, kan al helpen. Daarnaast benoem ik ook wat ik aan hèm zie: “Je verstopt je gezicht voor me, misschien ben je wel boos op jezelf. Het was zo gezellig en dat lijkt nu voorbij. Dat is een naar gevoel. Als we eerst samen de boel opruimen kunnen we daarna wel even dansen om dat nare gevoel weer uit je lijf te laten verdwijnen.”

Pepernoten, pepernoten, pepernoten!

Gisteren hebben we pepernoten gebakken. Hij heeft alles zelf gedaan, behalve de bakplaat in en uit de hete oven halen. De regel was: eerst zeggen wat je gaat doen. Zodra het ene deel bijna klaar was, vroeg ik wat hij hierna zou gaan doen. Door vooruit te denken en kleine stapjes te benoemen is het gelukt hem zonder noemenswaardige problemen naar een resultaat te leiden waar hij trots op is.  Goed voor zijn zelfvertrouwen. Zo werd het een fijne middag met heerlijke pepernoten.

Het impulsieve karakter van zijn gedrag vraagt om alertheid en vooruitzien. 100% aandacht kun je als ouder/opvoeder niet steeds geven, zeker niet wanneer er nog een ander kind in het gezin is.  Die paar uurtjes als vrijwilliger kan ik dat wel. Héérlijk toch?! Voor Luuk, zijn moeder en voor mij!”

Willeke

In verband met de privacy is de naam van het jongetje veranderd.